Instinkt - jumboqmi?

O'rdakning tuxumdan chiqar-chiqmaz suvda oson suzib ketishini, dengiz toshbaqasining tuxumdan chiqqan bolalari dengizni oson topa olishini, asalari qanday qilib oltiburchakli uy eng samarali ekanini bilishi va shu kabi ko'plab tabiatda kuzatiladigan hodisalarni instinktga bog'lab tushintirishadi. Ya'ni bu go'yoki tug'ma qobiliyat deya. Holbuki instinkt bu faqat nom xolos. Uning asli nima, mohiyati nima? Bilim hali bunga to'liq javob topa olgani yo'q.

Instinktning yagona, umumiy qabul qilingan ta'rifi yo'q. Keng ma'noda instinkt organizmning hayotiy ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan tug'ma, genetik jihatdan aniqlangan xatti-harakatni anglatadi. Tor ma'noda, instinkt - bu muayyan stimulga javoban yuzaga keladigan va o'rganishni talab qilmaydigan xatti-harakatlar.

Instinktning turli xil nazariyalari mavjud. Ba'zi olimlarning fikricha, instinktlar meros bo'lib o'tadigan xatti-harakatlar dasturlari to'plamidir. Boshqa olimlar instinktlarni o'rganish va tajriba natijasi deb hisoblashadi.

Bugungi kunda instinktning mohiyati nima degan savolga aniq javob yo'q. Bu murakkab hodisa bo'lib, uni bitta nazariya bilan to'liq tushuntirib bo'lmaydi.

Instinktning eng mashhur nazariyalaridan ba'zilari:

Tug'ma xulq-atvor dasturlari nazariyasi. Ushbu nazariyaga ko'ra, instinktlar meros bo'lib o'tadigan xatti-harakatlar dasturlari to'plamidir. Ushbu dasturlar DNKda kodlangan va ma'lum ogohlantirishlarga javoban faollashadi.

Ta'lim va tajriba nazariyasi. Ushbu nazariyaga ko'ra, instinktlar o'rganish va tajriba natijasidir. Hayvonlar muayyan xulq-atvor namunalarini o'rganadilar, ular keyinchalik instinktiv bo'lib qoladilar.

Kognitiv instinktlar nazariyasi. Ushbu nazariyaga ko'ra, instinktlar o'rganish, xotira va qaror qabul qilish kabi kognitiv jarayonlarning natijasidir.

Instinkt bo'yicha tadqiqotlar davom etmoqda va kelajakda bu hodisa haqida to'liqroq va aniqroq tushuncha topilishi mumkin. Balki bu muammolarning yechimini siz toparsiz?